Son 24 saat içinde hem Marmara’da hem de Akdeniz açıklarında arka arda meydana gelen sarsıntılar, dikkatleri tekrar zelzelelere çevirdi.
Dün sabah saat 07.18’de İstanbul’un Büyükçekmece ilçesi merkezli 3.8 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldi. Akabinde saat 16.17’de Marmara Denizi Silivri açıklarında 3.4 büyüklüğünde bir sarsıntı kaydedildi. Akşam saat 20.46’da tekrar Silivri açıklarında 3.8 büyüklüğünde bir sarsıntı daha yaşanırken, gece 00.34’te Marmara Denizi açıklarında 3.2 büyüklüğünde bir öteki sarsıntı meydana geldi. Birebir gün içerisinde Bursa’nın Gemlik ilçesinde de 3.0 büyüklüğünde bir zelzele kayıtlara geçti.
Tüm bu zelzelelerle birlikte, gece saatlerinde Akdeniz’de de dikkat çeken bir hareketlilik yaşandı. Girit açıklarında saat 01.51’de 6 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldi. Hem Marmara hem Akdeniz’de yaşanan bu sismik hareketlilik, yer bilimcilerin ve vatandaşların gündeminde birinci sıralara yerleşti.
‘MARMARA’DAKİ ZELZELELER TELAŞ EDİLECEK BOYUTTA DEĞİL’
Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Tuncay Taymaz’a birinci evvel Marmara’da yaşanan hareketliliği sorduk. “Gece meydana gelen sarsıntı küçük çaplı bir sarsıntıydı” diyen Prof. Dr. Taymaz, “Kumburgaz açıklarında, Silivri ve Büyükçekmece kıyılarına yakın bölgede yer alan sırt çizgisinde oluşan bu zelzele, 23 Nisan’da 6,2 büyüklüğünde yaşanılan zelzelenin artçısı niteliğinde. Yani telaş edilecek boyutta bir zelzele değil; esasen beklenen artçılardan biri olduğunu söyleyebiliriz” sözlerini kullandı.
‘ÖNÜMÜZDEKİ BİR İKİ HAFTA İÇİNDE BÜSBÜTÜN SÖNÜMLENECEK’
Kahramanmaraş zelzelelerinin akabinde uzmanlar, artçıların bir yıl boyunca sürebileceğini belirtmişti ve sahiden de o denli oldu. Pekala Marmara’daki bu son sarsıntıdan sonra da misal bir süreç yaşanacak mı?
Bu sorumuza “Kahramanmaraş’ta yaşanan sarsıntılar çok büyük çaplıydı; bu nedenle artçıların uzun mühlet devam etmesi doğaldı” yanıtını veren Prof. Dr. Tuncay Taymaz, şu kıymetli bilgilerin altını çizdi:
— Lakin Marmara’daki 6,2 büyüklüğündeki sarsıntı görece daha küçük bir sarsıntıydı. Bu bölgede vakit zaman 5 büyüklüğüne kadar zelzeleler yaşanabilir, hatta 5,5’e kadar ulaşması da mümkündür. Lakin şu ana kadar gözlemlenen artçılar ekseriyetle 3 ila 4 büyüklüğü ortasında kaldı. Bu nedenle önümüzdeki bir iki hafta içinde büsbütün sönümleneceğini düşünüyoruz.
— Vatandaşlarımızın paniğe kapılmasına gerek yok. Bu tıp zelzeleler korkulacak nitelikte değil. Elbette yer yapısı ve üst yapı kalitesi nedeniyle beşerler kaygılanabiliyor, ayrıyeten toplumsal hassasiyet de arttı. Endişelenmek doğal, lakin bu tıp sarsıntıların önemli bir tehlike oluşturmadığını söyleyebilirim.
‘DEPREM GİRİT DEĞİL DE RODOS AÇIKLARINDA OLSAYDI O VAKİT ENDİŞELENMEMİZ GEREKİRDİ’
Dün geceki zelzelenin Girit’e yakın bir bölgede meydana geldiğini söyleyen Prof. Dr. Tuncay Taymaz, “Bu sarsıntı, büyütülecek bir sarsıntı değil. Mühleti 2-2,5 saniye kadar kısa sürdü ve bize olan uzaklığı yaklaşık 150-180 kilometre. Şayet bu zelzele Rodos açıklarında, Fethiye Körfezi’ne yakın bir noktada gerçekleşseydi, o vakit daha dikkatli pahalandırmak gerekirdi” dedi ve ekledi:
“Deprem deniz tabanının hayli derininde meydana geldi. Yüzeye ulaşması mümkün değil. Gücü düşük olduğundan tsunami riski de taşımıyor. Öte yandan bölgede Fethiye-Burdur fay zonu bulunuyor. Şayet bu zelzele, kelam konusu fay kolu üzerinde gerçekleşmiş olsaydı, o vakit daha detaylı tahlil yapılması gerekebilirdi.”
9 BÜYÜKLÜĞÜNDE ZELZELE ÜRETEBİLİR
Deprem Uzmanı Şükrü Ersoy ise “Dün gece olan sarsıntı bizim Türkiye topraklarımızla ve denizlerimizle ilgili değil. Girit ile Kasos’un güneyinde meydana geldi. Zelzelenin meydana geldiği yer bir yitim jenerasyonu. Yitim jenerasyonu, Afrika kıtasının Anadolu ve Ege altına daldığı bir yer. Çok derin bir zon. Burada derin zelzeleler olur. Mesela Türkiye’de meydana gelen zelzelelerin derinlikleri 20-30 kilometreyi geçmezken bu bölgedeki zelzeleler 70-80 kilometre derinliklere kadar olabilir” dedi.
Ersoy, şöyle devam etti:
— Bu bölge daha büyük zelzeleler üretebilecek, dünyanın en değerli sarsıntı bölgelerinden bir tanesi.
–Tarih boyunca uygarlıkları yıkacak büyüklükte dahi zelzeleler oldu. Aslında epey etkin bir fay olan bu bölge, 9 büyüklüğüne kadar zelzele üretme potansiyeline sahip. 9 büyüklüğünde sarsıntı, 900 tane 7 büyüklüğünde zelzele gücü manasına gelir.
— Bu bölgede meydana gelecek büyük bir zelzelede, Güney Batı Anadolu ikinci derecede etkilenebilir. Fakat bizim sarsıntımız olmadığı için büyük bir yıkım kelam konusu olmaz.
EGE DALMA-BATMA ZONU’NA (HELEN YAYI) DİKKAT!
Afrika Levhası’nın Ege Denizi altına daldığı alanda oluşan, etkin sarsıntı ve volkan üreten bir tektonik alan var: Ege Dalma-Batma Zonu (Helen Yayı olarak da biliniyor). Yunanistan’ın güneybatısındaki İyon Denizi’nden başlayıp, Girit ve Rodos’un güneyinden geçerek Fethiye Körfezi’ne yanlışsız uzanıyor.
Doktora tezinin bu yay ile ilgili olduğunu söyleyen Prof. Dr. Tuncay Taymaz, “Ege Dalma-Batma Zonu, Girit’in altından geçerek Rodos’tan itibaren Fethiye Körfezi’ne gerçek uzanıyor. Bu yapı, Fethiye-Burdur Fay Zonu aracılığıyla Anadolu’daki öbür fay sistemleriyle temas kuruyor. Şayet bu yay üzerindeki bir zelzele Rodos açıklarında meydana gelirse, o vakit Türkiye’nin kıyı bölgeleri de etkilenebilir. Gerçekten tarihi kayıtlarda, bu bölgede oluşan zelzeleler sonucunda büyük tsunamilerin yaşandığı biliniyor” dedi.
Daha evvel Ege’de yaşanan bir öteki sarsıntı sonrası görüşlerine başvurduğumuz Jeofizik Mühendisi Atakan Yüklü, bu yayla ilgili şu bilgilerin altını çizmişti:
“Leonardo da Vinci notlarında Antalya yakınlarından, ‘Adalya’ olarak bahsediyor. Bir sarsıntı olduğunu ve denizde ortaya çıkan yarığa üç saat boyunca deniz suyunun dolduğunu, akabinde denizin eski halini aldığını yazıyor. Bu zelzele sonucunda şu an Kekova Batık Kenti’ni sular altında görüyoruz. Öbür yandan Myra, Patara, Aperlae, Kekova, Simena, Rhodiapolis antik kentlerinin MS 141 ve 246 sarsıntılarında çok önemli etkilendiklerini, hatta Roma imparatorlarının bu kentlere yardımlarda bulunduğu da kaynaklarda görülüyor.”
Tekrar Helen Yayı ile ilgili daha evvel konuştuğumuz Dokuz Eylül Üniversitesi Sarsıntı Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Sözbilir ise buranın faal bir tektonik bölge olduğunun altını çizmiş ve geçmişte yaşanan 7 ve üzeri büyüklükteki zelzeleleri hatırlatarak şu bilgileri paylaşmıştı:
“Bu yay ‘Kıbrıs Yayı’ ismi verilen ikinci bir yay daha çizerek Kıbrıs’tan geçip, Antakya’ya gerçek devam ederek Doğu Anadolu Fayı ile Meyyit Deniz Fayı’na bağlanıyor. Tarihi kayıtlara nazaran bu bölgede büyüklüğü 7’den fazla mega zelzeleler meydana geldi. Afrika Levhası’nın Anadolu ve Anadolu’nun altına yanlışsız dalmasından ötürü levhalar sıkışıyor. Ayrıyeten bölgede küçük ve orta sarsıntıların olması büyük zelzelenin gücünü yok ediyor diye bir şey söylememiz de çok yanlış olur.”
